Ma-ai 間合: afstand of gevarenzone (1)

Een woord wat in veel budokunsten wordt gebruikt is ma 間 en ma-ai 間合: 

Ma 間 betekent de ruimte, afstand, interval; tijd (tussen), pauze, periode

Ma-ai 間合 is dus de ruimte, afstand in relatie tot een ander met wie je je verenigt - zie de betekenis van 'ai' in aikido en andere verbindingen. 

Leven of dood

In het praktische gevecht is het leren van ma-ai enorm belangrijk. Jujutsu en andere striking arts weten wat er met je gebeurt als je niet de juiste afstand bewaart. De ruimte tussen twee vechtenden wordt bepaald door de mogelijkheid om de ander te raken. Heeft hij alleen zijn armen en benen: dan is dat de lengte. Heeft hij een katana of jo in de hand, dan moet je nog meer ruimte nemen. Daarbij komt dan nog de snelheid waarmee de ander kan bewegen, of dus de tai sabaki die je beiden wel of niet kunt maken om een aanval te ontwijken, over te nemen, of te incasseren.

Ma-ai is een soort veiligheidszone (of gevarenzone zo je wilt) waar je bij elke techniek of interactie rekening mee moet houden. In judo en moderne gevechtskunsten ga je niet dood bij verwaarlozing van ma-ai, voorheen was dat wel zo. 

Judo en ma-ai

Wat doen we daar in judo mee? Nou, het lijkt alsof judoka alleen ma-ai scheppen als ze in randori of shiai hun achterste ver naar achteren steken, de veiligheidszone tegen elkaars ashi-waza. Maar fundamenteel zou het ook moeten gaan over kumikata, en de precieze ruimte die nodig is voor elke techniek.

We leren nog wat ma-ai is in kata. Daar luistert het zéér nauw. In het nage no kata zijn nog enkele slag-aanvallen bewaard, zoals bijvoorbeeld in  ippon seoi nage en uki goshi. Om bij deze twee technieken stil te staan in relatie tot ma-ai: als uke aanvalt op de verkeerde afstand, worden zijn stappen te groot of te klein, zijn snelheid te langzaam of te snel en geeft hij de verkeerde energie aan tori. Tori op zijn beurt moet dan te ver of te krap stappen voor zijn tai sabaki en heeft te veel of te weinig lichaamscontact  (shimekomu), wat betekent dat hij uke niet op de schouder of heup kan bewegen vanwege het verkeerde lichaamscontact. 

Maar elke techniek in kata slaagt of mislukt door de nauw bepaalde afstand. Als uke in uki otoshi niet exact de juiste armlengte afstand heeft voor zijn eerste aanval, kun je meteen ophouden. Als de afstand bij kata guruma nét iets te groot is, kan tori de mouw niet op de juiste plaats pakken en niet diep genoeg instappen - en komt uke nooit met zijn hara bovenop de schouders. Enzovoorts. Maar probeer ook geen kansetsu-waza uit het katama-no-kata aan te zetten, als je 10 cm te ver van uke af knielt. Zelfs in katama-waza luistert het nauw, op welke plaats tori en uke elkaar raken. 

Als de 'grammatica' de ma-ai van technieken zo dicteert, mag het niet verwonderen dat in randori en shiai veel technieken mislukken vanwege te veel of te weinig afstand. Ja, ook de pogingen om met ashi-waza de shido voor passiviteit te vermijden, zijn lachwekkend als je snapt dat een hiza-guruma alleen kan slagen als de armen op een bepaalde lengte kunnen trekken en duwen, en het been in een bepaalde hoek de knie kan raken. Alleen op die afstand kan tori de balans van uke breken en werpen, op te grote afstand nooooit en te nimmer.

Aanvoelen en leren

Een van de ingewikkeldste dingen in het judo-leerproces is dit aanvoelen van ma-ai. Ik ben er zelf ook niet altijd een ster in, eerlijk is eerlijk. Want je kunt het snappen en toepassen in afzonderlijke techniektraining en uchi-komi, maar it takes two to tango en dus ben je in het vrije randori ook afhankelijk van de bewegingen van anderen en het constant afstemmen op diens afstand, lukt heel vaak niet.

Toch is bij elke techniektraining het ma-ai gevoel van belang en zou in judo zeker zo vaak benoemd mogen worden als in jujutsu of aikido - ik ga er althans vanuit dat het daar altijd zal worden aangeduid.  Wie geen afstand kan houden, wordt geworpen, en wie te veel afstand houdt, kan niet werpen. De kunst van judo is dus ook: afstand houden waar nodig, in alles.

Wordt vervolgd