zondag 3 juni 2012

Ikebana 生け花

Toevallig kwam ik laatst op een site van een aikido-club en die bood de aikidoka een cursus bloemschikken aan. Pardon? Ja. Bloemschikken. Maar dan niet zoals wij Europeanen dat doen, een vaas vol bloemen of een groot stuk met een halve bloemisterij er in, maar ikebana, de Japanse manier van bloemen "tot leven brengen". 

Ikebana (生け花) van ikeru (生ける, "levend maken") en hana ( "bloem") wordt in Japan ook wel kadō ( ) genoemd, "de weg van de bloem", en is nauw verwant met alle andere vormen van schoonheid en harmonie, zoals het bereiden van eten en natuurlijk de thee-ceremonies. O, dan gaat het dus over iets méér dan het in een pot planten van een hoop bloemen, dan is het dus iets met een diep bewustzijn en een leer-weg. Inderdaad.

Over de geschiedenis van ikebana en het werken met bloemen zelf ga ik op dit blog niet uitweiden, maar wel zie ik een paar punten waarom ik begrijp dat sommige aikidoka (en ook judoka) zich hiermee bezighouden.

Allereerst is ikebana nauw verwant met het Japanse schoonheidsideaal, waarover ik meerdere blogs heb geschreven in april. Om kata goed te verstaan, moeten we de asymmetrie en ‘imperfectie’ van wabi-sabi verstaan, en dat betekent dat het zoeken naar zogenaamde perfectie in harmonie en symmetrie niet het ideaal van de Japanner is. Wie een Japans bloemen-arrangement volgens de principes van ikebana bekijkt, ziet dat meteen terug. Totaal geen symmetrie, eerder een soort schone ‘chaos’. Het lijkt alsof een paar bloemen en stukken groen willekeurig in elkaar zijn gestoken. Waarmee het uiteraard wel uitdrukking is van hoe de natuur zelf is…

Wat mij altijd opvalt bij de Japanse bloemsierkunst, is de volkomen rust die het uitstraalt. Het is totaal niet druk of overdreven. Eerder minimalistisch, maar juist daarin heel mooi. Het minimale is geen uitdrukking van een gemis aan iets. Nee, het lege wordt juist gevuld met wat er omheen is gedrapeerd. De bloemen en groene of veelkleurige elementen drukken uit dat ruimte gevuld wordt, en ook de ruimte tussen de bloemen. Je zou kunnen zeggen dat in ikebana het woord Ma (間) heel belangrijk is. ‘Ma’ betekent ‘ruimte’ en we kennen het van ma-ai, de juiste afstand/ruimte tussen judoka/aikidoka.

Een eigen werkje
Om ikebana te doen, kun je niet zomaar even de tuin plunderen en wat in een blok oase-schuim steken. Het is een weg van beschouwing en genieten, en bijna meditatief en in eenheid met de natuur aanvoelen wat de natuur – de bloemen en het groen – jou wil geven. En daarin komt de natuur opnieuw tot leven en leert het jou te kijken en één te worden met het natuurlijke.

Niet vreemd dat je meer ikebana ziet in relatie tot aikido. Want de weg van de bloem past meer bij het diepzinnige van een kunst die niet wil vechten maar voelen, die de krachten en gaven van de natuur in zich wil opnemen, en niet vecht met de natuur. Judo zou dit ook moeten zijn, bij uitstek. Want ikebana is zeer ‘jû’ uiteraard, en ‘jû’ is méér dan golven en rotsen… het is álles wat natuurlijk is.

Daarmee zijn we ook bij de relatie tussen judoka, aikidoka en ikebana. Alledrie willen ze op een volkomen natuurlijke manier ‘zijn’. Het ‘zijn’ is belangrijker dan het bereiken van iets. Het minimalistische van ikebana zou ook judo en aikido mogen inspireren. De mooiste techniek op de tatami is eenvoudig en ongecompliceerd natuurlijk. Natuurlijk, een mooie serie van technieken en combinaties kan prachtig zijn, maar als we weer mogen terugkomen op kata en wat we bij aikido ook doen: elke techniek is eigenlijk een vloeiende natuurlijke beweging, zonder overbodige energie-uitspattingen.

En wat we bij judo maar moeilijk toepassen is de ‘ma’. Ja, in het kata zien we hoe belangrijk het juiste aantal stappen is voor aanval en techniek. We houden er helaas vaak bijna de lineaal langs in plaats van te kijken naar de natuurlijke ruimte tussen twee personen, maar goed. Toch is de schoonheid van een techniek eigenlijk vooral de beweging in de ‘lege’ ruimte die gevuld wordt door de twee soepele lichamen.

Eigenlijk… maken judoka en aikidoka ikebana met hun lichamen. Eenvoudig, ruimtelijk, natuurlijk, harmonieus, schoon. De judoka als bloem. Hmmm een mooi beeld. Hou het mooi, geef elkaar ruimte, adem, wees in harmonie met elkaar, ga een weg. Judo. Aikdo. Kado.


Geen opmerkingen:

Een reactie posten